W ślad za FIFA wprowadzono w Polsce szczególną ochronę praw zawodniczek związanych z ciążą i macierzyństwem.

W ostatnim czasie Polska ubiegała się o organizację Mistrzostw Europy kobiet w 2025 r. Niestety, Komitet Wykonawczy UEFA we wtorek 4 kwietnia br. wybrał Szwajcarię, a nie Polskę jako gospodarza Mistrzostw. Nie kończy to jednak zaangażowania PZPN w piłkę nożną kobiet. Powszechnie widać coraz większe zainteresowanie tą dyscypliną, o czym świadczą m.in. wprowadzane regulacje prawne.

Aby piłkarstwo kobiece mogło należycie się rozwijać, zawodniczkom należy zapewnić do tego odpowiednie warunki infrastrukturalne, organizacyjne, ale także prawne. Dążąc do progresji poziomu kobiecej piłki, PZPN, w ślad za FIFA, w 2021 r. wprowadził szczególną ochronę praw zawodniczek związanych z ciążą i macierzyństwem.

Uprawnienia zawodniczek
W czerwcu 2021 r. doszło do zmiany uchwały nr III/54 Zarządu PZPN m.in. w zakresie wprowadzenia minimalnych warunków dot. ochrony ciąży i macierzyństwa zawodniczek. Zarząd PZPN w nowelizacji uchwały zaadresował prawa zawodniczek związane z macierzyństwem, obowiązki klubów, ale także sankcje nakładane na kluby w przypadku naruszenia praw zawodniczek związanych z ciążą i macierzyństwem.

Kluczowe uprawnienia jakie przysługują aktualnie zawodniczkom, z którymi kluby zawarły kontrakty o profesjonalne uprawianie piłki nożnej, to:
1) zapewnienie zawodniczce prawa do nieobecności z powodu macierzyństwa w wymiarze 14 tygodni, w tym co najmniej 8 tygodni po porodzie,
2) zapewnienie płatności wynagrodzenia zawodniczkom w wysokości 2/3 wynagrodzenia przewidzianego w kontrakcie przez cały okres jego obowiązywania podczas nieobecności zawodniczki z powodu macierzyństwa, chyba że przepisy prawa powszechnego przewidują korzystniejsze warunki (np. w razie pobierania zasiłku macierzyńskiego),
3) zakaz jednostronnego rozwiązywania kontraktu z powodu ciąży lub zajścia w ciążę, nieobecności zawodniczki z powodu macierzyństwa lub korzystania z praw związanych z macierzyństwem,
4) zapewnienie zawodniczce możliwości karmienia piersią.

Ponadto w sytuacji zajścia w ciążę, zawodniczka po uzyskaniu zgody lekarza, ma prawo do dalszego wykonywania kontraktu. Oznacza to, że klub nie będzie mógł zakazać zawodniczce udziału w rozgrywkach oraz trenowania z zespołem, jeżeli nie zabroni jej tego lekarz.
W takich przypadkach klub będzie miał obowiązek uwzględnić decyzję zawodniczki i ustalić bezpieczny plan treningowy, traktując priorytetowo zdrowie nienarodzonego dziecka i samej zawodniczki.

Klub nie będzie mógł także czynić zawodniczce problemów, jeśli lekarz lub sama zawodniczka uzna, że kontynuowanie wykonywania kontraktu mogłoby dla zawodniczki być niebezpieczne. Klub w takiej sytuacji ma obowiązek uwzględnić decyzję i współpracować z zawodniczką w celu przygotowania alternatywnego planu realizacji kontraktu. Ponadto zawodniczka będzie miała prawo do wynagrodzenia w pełnej wysokości, aż do momentu rozpoczęcia przez zawodniczkę nieobecności z powodu macierzyństwa.

Po zakończeniu nieobecności z powodu macierzyństwa, klub jest zobowiązany do ponownego włączenia zawodniczki do aktywnego uczestnictwa w procesie szkoleniowym i współzawodnictwie oraz do zapewnienia odpowiedniej stałej opieki medycznej. Jednak przed powrotem do czynnego uprawiania piłki nożnej, zawodniczka musi uzyskać zgodę lekarza, potwierdzającą, że powrót do gry jest dla niej bezpieczny. Po powrocie do uprawiania piłki nożnej i wykonywania kontraktu zawodniczce przysługuje wynagrodzenie w pełnej wysokości określonej w kontrakcie.

Dotkliwe sankcje za rozwiązanie kontraktu
Nie bez konsekwencji pozostaną wszelkie naruszenia przepisów ww. uchwały dot. ciąży i macierzyństwa przez klub.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że każdy klub, który będzie wywierał presję lub zmuszał zawodniczkę do nieobecności z powodu macierzyństwa w określonym czasie, zostanie ukarany przez Komisję Dyscyplinarną PZPN. W tym zakresie oczywiście zawodniczka musi odpowiednio udokumentować wywieraną presję, np. poprzez wiadomości, odsunięcie od rozgrywek mimo braku spadku formy, zeznania świadków, itp.

Natomiast w skrajnych przypadkach naruszenia postanowień uchwały III/54, tzn. w sytuacji, gdy klub jednostronnie rozwiąże kontrakt z powodu ciąży lub zajścia w ciążę, nieobecności zawodniczki z powodu macierzyństwa lub korzystania z praw związanych z macierzyństwem, uznaje się, że kontrakt został rozwiązany z winy klubu, z wszelkimi konsekwencjami za tym idącymi, wśród których wyróżnić należy:
1) odszkodowanie na rzecz zawodniczki w wysokości pozostałej części wynagrodzenia do końca obowiązywania kontraktu (uzależnionej od tego czy zawodniczka podpisała czy nie podpisała nowego kontraktu z innym klubem),
2) odszkodowanie na rzecz zawodniczki w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia,
3) sankcje dyscyplinarne nakładane na klub, w tym zakaz dokonywania rejestrowania nowych zawodniczek przez dwa pełne okresy rejestracyjne oraz kary finansowe.

Dodatkowo przyjmuje się domniemanie, że każde jednostronne rozwiązanie kontraktu przez klub w czasie ciąży lub nieobecności zawodniczki z powodu macierzyństwa nastąpiło z powodu ciąży lub korzystania z uprawnień macierzyńskich przez zawodniczkę. W sytuacji zaistnienia sporu klub, aby uwolnić się od odpowiedzialności musiałby udowodnić, podczas postępowania przed Piłkarskim Sądem Polubownym PZPN, że rozwiązanie kontraktu nie nastąpiło z wyżej wymienionych powodów.

Aby skutecznie móc chronić swoje prawa, zawodniczka, z którą rozwiązano kontrakt w trakcie ciąży lub korzystania z praw związanych z macierzyństwem, musi skierować sprawę na drogę postępowania przed Piłkarskim Sądem Polubownym PZPN.

Jednak dzięki wskazanym udogodnieniom, w postępowaniu przed PSP zawodniczka powinna jedynie wykazać fakt posiadania kontraktu z klubem oraz bycia ciąży lub korzystania z praw macierzyńskich. To na klubie będzie spoczywał obowiązek udowodnienia, że rozwiązanie kontraktu nastąpiło z innego powodu niż ciąża lub macierzyństwo zawodniczki.

Braki kadrowe – uprawnienia klubu
Nieobecność zawodniczek z powodu ciąży lub macierzyństwa oczywiście w stopniu mniejszym lub większym utrudnia klubowi funkcjonowanie na poziomie sportowym. Dlatego też, aby zapewnić zastępstwo za zawodniczkę, która jest nieobecna z powodu macierzyństwa, klub poza okresem transferowym może zgłosić do rozgrywek inną zawodniczkę na okres od dnia zgłoszenia do dnia poprzedzającego rozpoczęcie pierwszego okresu rejestracyjnego po zakończeniu nieobecności z powodu macierzyństwa zastępowanej zawodniczki, chyba że w kontrakcie strony uzgodnią inaczej.

Oznacza to, że klub, którego zawodniczka w trakcie sezonu rozgrywkowego nie będzie w stanie uczestniczyć w rozgrywkach z powodu ciąży lub korzystania z uprawnień macierzyńskich, będzie mógł zatrudnić i zgłosić nową zawodniczkę w zastępstwie.

A co na to kodeks pracy?
Oczywiście kontrakt o profesjonalne uprawianie piłki nożnej może zostać zawarty również w formie umowy o pracę. W takim przypadku, zawodniczce będą przysługiwały wszelkie uprawnienia związane z rodzicielstwem wynikające z regulacji kodeksu pracy, wśród których wyróżnić należy zakaz zwolnienia z pracy, uprawnienia urlopowe (macierzyński, rodzicielski, wychowawczy), a przede wszystkim przedłużenie umowy o pracę na czas określony do dnia porodu.

Uchwała III/54 nie przewiduje tak daleko idących uprawnień w zakresie przedłużenia kontraktu do dnia porodu z oczywistego powodu – wszelkie kontrakty o profesjonalne uprawianie piłki nożnej z zawodnikami i zawodniczkami są ograniczone czasowo i nie mogą być zawierane na okres dłuższy niż 5 lat, ponieważ byłoby to sprzeczne z przepisami FIFA i PZPN.

Bartosz Ulczycki

DGTL Kibil Piecuch i Wspólnicy S.K.A.